به نقل از : پیام فدایی ، ارگان چریکهای فدایی خلق ایران

شماره 222 ، آذر ماه 1396

توضیح پیام فدایی: آنچه در زیر می بینید ، متن نوشتاری فایل صوتی گفتار رفیق اشرف دهقانی در باره انقلاب کبیر اکتبر می باشد که اخیرا در سطح جنبش انتشار یافته و اکنون به این ترتیب در اختیار خوانندگان "پیام فدایی" قرار می گیرد. بخش اول این گفتار در شماره 221 پیام فدایی درج شده است. فایل صوتی این مطلب نیز در آدرس زیر برای علاقه مندان قابل دسترسی ست:

https://www.youtube.com/watch?v=KTRtV349frY

بخش دوم

در صدمین سالگرد انقلاب کبیر اکتبر، پیش بهسوی اکتبری دیگر!

(گفتاری از رفیق اشرف دهقانی در گرامیداشت صدمین سالگرد انقلاب اکتبر)

واقعیت این است که چه در انقلاب ۱۹۰۵ و چه در انقلاب فوریه ۱۹۱۷ ، این کارگران بودند که با ابتکارات و شور عظیم انقلابیشان دهقانانِ تحت یوغ اربابان، و زحمتکشان شهری را به مبارزه و شورش علیه وضع موجود کشاندند. لنین با مشاهدهی اعمال انقلابیی کارگران در جریان انقلاب ۱۹۰۵ گفته بود: "در یک دورهی انقلابی- من این را بدون ذرهای اغراق میگویم بر مبنای دقیقترین اطلاعات از تاریخ روسیه - پرولتاریا میتواند انرژی رزمندهای تولید کند که صدها بار بزرگتر از دورههای متعارف و آرام است. این نشان میدهد که تا سال ۱۹۰۵ بشریت حتی خبر نداشت که پرولتاریا چه عظمتی دارد و به اِعمال چه نیروی خارقالعادهای قادر است، و قادر خواهد بود دست به نبرد برای تحقق اهداف واقعا متعالی بزند و آن را با شیوهای واقعا انقلابی به پیش براند.“ (سخنرانی و درس درباره انقلاب ۱۹۰۵) او با ایمان به قدرت کارگران و با تکیه بر تجاربی که تودهها چه از شرکت خود در انقلاب ۱۹۰۵ و چه از دوران سیاه حاکمیت ضدانقلاب پس از آن بهدست آورده بودند، مطرح میکند که بدون انقلاب ۱۹۰۵، انقلاب فوریه نمیتوانست پیروز گردد.

در این سخن علاوه بر نکات عمدهی مختلف، تجربهی کارگران در تشکیل شوراهای کارگری مطرح است. در سال ۱۹۰۵ حضور پرقدرت کارگران در صحنهی مبارزه منجر به آن شد که در تمام کارخانجات و مؤسسات تولیدی در روسیه، کارگران برای اولینبار در تاریخ از میان خود نمایندگانی انتخاب کرده و به آنها اختیار تشکیل شورا بدهند. در روزهای پرشور و شوق انقلاب ۱۹۰۵، در همهی کارخانهها و مراکز تولید پتروگراد، انتخابات شورای نمایندگان کارگران جریان پیدا کرد و اولین شورای نمایندگان کارگران در پتروگراد که تعداد نمایندگان در آن به ۴۰۰ الی ۵۰۰ نفر میرسید، تشکیل شد. به دریج در دیگر شهرها نیز کارگران اقدام به تشکیل شوراهای خود نمودند. شوراهای نمایندگان کارگران، سازمانهای تودهای طبقهی کارگر بودند. آنها بهمثابه یک مجلس عمل کرده، تصمیماتی به نفع کارگران که مغایر با قانون و مقررات حکومت تزار بود میگرفتند و خود، آنها را به مورد اجرا میگذاشتند. مثلا در همان سال ۱۹۰۵ شوراها دست به انتشار روزنامهی خاص خود زدند، هشت ساعت کار را در کارخانجات برقرار نمودند. آنها حتی به اقداماتی نظیر مصادرهی پولهای حکومت برای پیشبرد کارهای انقلابیی خود دست میزدند.

تشکیل شورا، ابتکار خود کارگران بود ولی در شرایطی که سوسیال دموکراتها از سالها قبل امکان شرکت در مبارزات کارگران را داشته و برای آنها شناخته شده بودند میتوانستند رهبری شوراها را بهدست آورند. در سال ۱۹۰۵ رهبری شورا در پتروگراد را منشویکها که تروتسکی یکی از اعضای برجستهی آنها بود به دست داشتند. اما در رأس شورای نمایندگان مسکو، بلشویکها بودند. از این جهت، با توجه به تفاوت نظرات، خط سیاسی و بهطور کلی ماهیت بلشویکها و منشویکها که اولیها مبشر افکار طبقهی کارگر و مدافع منافع آنها بودند و دومیها ایدهها و منافع خردهبورژوازی را نمایندگی میکردند، نه جای تعجب داشت و نه اتفاقی بود که قیام مسلحانهی کارگران علیه حکومت تزار در سال ۱۹۰۵ در مسکو رخ داد و نه در پتروگراد که بزرگترین مرکز صنایع روسیه در آن شهر قرار داشت و پایتخت امپراطوری بود!

بنابر این، کارگران در جریان انقلاب فوریه سال ۱۹۱۷، درست با در دستداشتن تجربهی شورا در ۱۹۰۵، فوری به تشکیل شوراهای خود اقدام نمودند. این موضوع لازم است یادآوری شود که پیش از انقلاب فوریه، در روسیه شرایطی به وجود آمده بود که احزاب چپ در کنار حزب «کادت» بهمثابه حزب نمایندهی بورژوازی توانسته بودند در پارلمان که در روسیه به آن «دوما» میگفتند، شرکت کنند. با وقوع جنگ جهانی اول که روسیه در آن شرکت داشت، بلشویکها بر اساس تعلیمات لنین- که اساس آن در کتاب "امپریالیسم بهمثابه بالاترین مرحلهی سرمایهداری" تشریح شده - دست به تبلیغ و ترویج علیه جنگ میزدند. نمایندگان بلشویکها در دوما نیز در هرجا که امکان داشت ضمن تشریح نظرات خود نسبت به جنگ، مخالفت خود را با آن ابراز میداشتند. این اقدام نمایندگان بلشویک سبب شد که حکومت تزار همهی اعضای فراکسیون بلشویکی در دومای دولتی را به اتهام خیانت به کشور بازداشت و آنها را به سیبری تبعید کند. بنابر این، در جریان انقلاب فوریه، در شرایطی که اغلب رهبران و کادرهای بلشویک در زندان و یا در سیبری به سر میبردند و لنین نیز در خارج از کشور بود، نیروهای اپورتونیست از امکان بیشتری برای نفوذ در شوراهای کارگری برخوردار شدند.

با سرنگونیی تزار، دو نیروی حاضر در دومای دولتی یعنی کادتها به عنوان نمایندهی بورژوازی، و منشویکها و اس ارها که - علیرغم هر ادعائی که داشتند - ایده ها و منافع خردهبورژوازی شهر و روستا را نمایندگی میکردند (اس ارها بیشتر در میان دهقانان نفوذ داشتند)، اینها، دو کمیته تشکیل دادند. حزب کادت، کمیتهی موقت تشکیل داد. منشویکها و اس ارها اقدام به تشکیل کمیتهی اجرائی شورای پتروگراد کردند و توانستند شوراها را تحت نفوذ خود بگیرند. در این مقطع بلشویکها تنها در چند شهر در شوراها در اکثریت بودند و در بقیهی شوراها در اقلیت قرار داشتند.

در همان روزهای اول انقلاب فوریه، شوراهای کارگری با پیوستن سربازان به آنها، به شوراهای نمایندگان کارگران و سربازان تبدیل شدند و بهعنوان شوراهای مسلح، قدرت هرچه فزونتری یافتند. از طرف دیگر، در دوما منشویکها بر اساس نظرات نادرستی که نسبت به مسئولیت بورژوازی روس در انقلاب داشتند و آن نظرات قبلاً در نوشتههای لنین و از جمله در کتاب معروف او به نام "دو تاکتیک سوسیال دموکراسی در انقلاب دمکراتیک" مورد نقد کامل قرار گرفته بودند، با اعلام پشتیبانی از کادتها حکومت را دو دستی تقدیم آنها کردند. این کار در حقیقت به مفهوم گذشت از قدرت و پشتیبانی در عمل از بورژوازی بود. لنین همواره ماهیت خردهبورژوائی و سازشکارانهی نظرات منشویکها را افشاء میکرد. او مطرح کرده بود که در شرایط روسیه، انقلاب بورژوا -دموکراتیک را نه بورژوازی بلکه تنها کارگران و دهقانان میتوانند به جلو سوق دهند، در حالی که منشویکها میگفتند چون انقلاب بورژوائی است پس رهبری آن هم باید در دست بورژوازی باشد. واضح است که از این دو نظر متفاوت، دو عمل متفاوت برمیخاست. بنابر این، با پشتیبانیی منشویکها و اس ارها، بورژوازی روس در حزب کادت موفق به تشکیل حکومت موقت شد که از نمایندگان سرمایهداران و ملاکین بورژواشده ترکیب یافته بود. این حکومت بهعنوان حکومت قانونی در روسیه رسمیت یافت. منشویکها و اس ارها در رأس کمیتهی اجرائیی شورای پتروگراد اعلام کردند که بهطور مشروط از حکومت موقت پشتیبانی میکنند.

در اینجا موضع لنین و بلشویکها در مقابل حکومت موقت با برجستگی جلب توجه میکند. لنین تنها در سوم آوریل - یعنی با گذشت بیش از یکماه از انقلاب فوریه - موفق به ورود به روسیه شد. او در اولین سخنرانیاش، با قاطعیت اعلام کرد که از حکومت موقت به هیچوجه نباید پشتیبانی گردد. البته لنین پیش از آن، در "نامههائی از دور" نیز مطرح کرده بود که «هرکس بگوید که کارگران بهمنظور مبارزه با ارتجاع تزاریسم باید از دولت جدید پشتیبانی کنند… آنکس به کارگران و راه پرولتاریا و امر صلح و آزادی خیانت ورزیده است.» حالا، بیمناسبت نیست که در اینجا این موضع انقلابی را با موضع سازمانهای سیاسیی موجود در ایران در مقطعی که خمینی و جمهوری اسلامیاش تازه بر سر کار آمده بود مقایسه بکنیم. همهی آن سازمانها از سازمان چریکهای فدائی خلق ایران که بدون کمترین اعتقاد به تئوری و عملکرد چریکهای فدائی خلق با چنین عنوانی فعالیت میکرد ، گرفته تا سازمان مجاهدین خلق ایران و تا سازمان پیکار و غیره همگی به این بهانه که دشمن بزرگ آمریکا است به شکلهای مختلف به پشتیبانی از رژیم جمهوری اسلامی پرداختند و با اعمال خود نشان دادند که دارای همان ماهیت خردهبورژوائی هستند که منشویکها و اس ارها در روسیه از آن برخوردار بودند.

واقعیات نشان داد که حکومت موقت حاضر نیست به هیچ یک از خواستهای مردم پاسخ گوید. مردم خواهان پایاندادن به جنگ بودند ولی حکومت موقت با پیوندهائی که عمدتاً با امپریالیستهای انگلیس و فرانسه داشت حاضر به برقراری صلح نبود. این حکومت وعدههای بسیار میداد ولی در عمل دست به اقدامی که حتی اندکی در جهت تحقق خواستهای مردم باشد نمیزد. حکومت موقت نه تنها خود در جهت تغییر مالکیت زمین کاری انجام نمیداد بلکه در مقابل دهقانانی که خود به مصادرهی زمینهای اربابان میپرداختند میایستاد. این حکومت همه را به شکیبائی دعوت میکرد، وعده میداد که خواستهای مردم در مجلس مؤسسان مورد برخورد قرار خواهند گرفت؛ و البته از تعیین موعد برای مجلس مؤسسان نیز طفره میرفت. در واقع حکومت موقت سیاست فریب مردم را در پیش گرفته و وقتکُشی میکرد تا بتواند پایههای خود را مستحکم سازد.

اما این حکومت برای پیشبرد اهداف خود قدرت زیادی نداشت. چرا که بخشی از قدرت در دست شوراهای کارگران و سربازان متمرکز شده بود و حکومت موقت بدون جلب توافق این شوراها نمیتوانست کاری از پیش ببرد. کارگران در همه جا حضور داشتند و قادر بودند هر کار خلاف حکومت موقت یا بهعبارت دیگر توطئههای آن را افشاء و یا بیاثر سازند. در واقع انقلاب فوریه دو قدرت در روسیه بهوجود آورده بود که لنین از آن بهعنوان "قدرت دوگانه" نام برد. ترکیب طبقاتیی این قدرت دوم، پرولتاریا و دهقانان که لباس فرُم سربازان را بهتن داشتند بودند. به گونهای که لنین تأکید کرده، شوراهای نمایندگان کارگران و سربازان، قدرتی از نوع کمون پاریس بود. لنین ضمن توضیح این امر که انقلاب فوریه یک قدرت دوگانه در روسیه بهوجود آورده است، تشریح میکرد که این وضع موقتی است و در یک کشور تنها یک حاکمیت میتواند وجود داشته باشد و لذا یکی از این دو قدرت به اجبار باید از بین برود. او این خطر را میدید که شوراها تحت نفوذ منشویکها و اس ارها قدرت خود را تماماً به بورژوازی تفویض کنند.

اکنون با در نظر گرفتن این تصویر از شرایط بعد از انقلاب فوریه باید دید بلشویکها در حالیکه از نیروی کافی برخوردار نبودند با رهبری لنین چگونه و با اتخاذ چه تاکتیکها و چه روشهای مبارزاتیای موفق شدند حُسن نظر کارگران و دهقانان را بهسوی خود جلب کنند، چگونه و با در پیشگرفتن چه روشها و تاکتیکهایی توانستند در شوراهای نمایندگان کارگران و سربازان اکثریت به دست آورند، رهبری شوراها را بهدست بگیرند و بالاخره با رهبری قیام کارگران و تودههای پشتیبان آنان که طی آن با کمترین خونریزی حکومت موقت سرنگون شد، همهی قدرت را بهدست شوراها بسپارند.

بر اساس آنچه که لنین در "نامههائی از دور" توضیح داده بود، از همان آغاز برای بلشویکها این یک اصل شمرده میشد که باید همهی کوشش و فعالیتهای مبارزاتیشان مصروف ساقطکردن حکومت موقت بورژوازی و کمک به پرولتاریا برای گرفتن قدرت بهدست خود باشد. در همین رابطه، برای برخی از بلشویکها این سئوال مطرح بود که آیا باید فورا حکومت موقت را سرنگون کرد؟ پاسخی که لنین به این سئوال میدهد کل سیاست بلشویکها را در آن برهه آشکار میکند. او جواب میدهد که حکومت موقت را باید برانداخت، زیرا این یک حکومت الیگارشی بورژوازی است و نمیتواند نه صلح بدهد، نه نان و نه آزادی کامل؛ و بعد با اعتقاد عمیق به این امر که "انقلاب کار تودههاست" بلافاصله مطرح میکند که این حکومت را اکنون نمیتوان برانداخت؛ چون با توجه به سازش بهخصوص شورای پتروگراد با آن، این حکومت مورد پشتیبانیی حکومت دوم یعنی نمایندگان شوراهای کارگران و سربازان قرار دارد.

لنین در نوشتهی خود به نام "درباره قدرت دوگانه" توضیح میدهد که: "ما بلانکیست نیستیم، یعنی طرفدار تصرف قدرت از طرف یک اقلیت نیستیم؛ ما مارکسیست یعنی طرفدار مبارزهی طبقاتیی پرولتاریا علیه گیجسری خردهبورژوائی، علیه شونیسم دفاعطلبانه و عبارتپردازی، و علیه تبعیت از بورژوازی هستیم." بنابر این، در شرایطی که تودهها - آنهم تودههای مسلح کارگران و سربازان که نمایندگان خود را به شورا فرستاده بودند - تحت نفوذ ایدهها و تعالیم خردهبورژوائی قرار داشتند، همهی سیاست و عملکرد بلشویکها آن بود که به تودهها کمک کنند تا آنها با تجربهی خود بر نادرستیی سیاستی که رهبری شوراها یعنی منشویکها و اس ار ها در کمیته اجرائی در پیش گرفته بودند، پی ببرند؛ و میکوشیدند از این طریق، اکثریت تودهها را بهسوی خود جلب کنند.

لنین توازن طبقاتی را معیاری برای تعیین وظایف بلشویکها میشمرد. در همین رابطه، یک نکته جالب و چشمگیر در برخورد لنین در این دوره که بسیار آموختنی است این است که وی واقعیت را همانطور که بود تشریح کرده و بدون پردهپوشی آنرا با کارگران در میان میگذارد. در این زمینه وی در مقالهی "راجع به وظایف پرولتاریا در انقلاب حاضر" مینویسد: "به این واقعیت اعتراف شود که حزب ما در اکثر شوراهای نمایندگان کارگران در برابر بلوک کلیه عناصر اپورتونیست خردهبورژوا… در اقلیت و آنهم فعلاً در اقلیت ضعیفی است." او واقعیت را بههمان صورتی که بود بیان میکند تا وظیفهای که در مقابل بلشویکها قرار دارد به خوبی درک شود. وظیفهی اصلی و کُنه ضرورتی هم که لنین در این دوره تعقیب میکند این است که بلشویکها باید با انجام کارهای روشنگری، انتقاد و افشای راست رویهای نیروهای سیاسیی تأثیرگذار، با توضیح اشتباهات شوراها، موجب تقویت خط پرولتاریائی در شوراها گردند. وی در همان مقاله در مورد حکومت دوم یعنی شوراها مینویسد: "مادام که این حکومت به نفوذ بورژوازی تن در میدهد وظیفه ما فقط میتواند این باشد که اشتباهات تاکتیک شوراها را با شکیبائی و بهطور سیستماتیک و مصرانه به تودهها توضیح دهیم و این عمل را بهخصوص با نیازمندیهای عملی تودهها دَمساز سازیم". در رابطه با بردن آگاهیی سیاسی بهمیان تودهها، لنین همواره مطرح میکرد که "آموزش واقعیی تودهها هرگز نمیتواند جدا از مبارزهی مستقل سیاسی و بالاخص انقلابیی آنها باشد." (سخنرانی و درس درباره انقلاب ۱۹۰۵) بر این اساس او اصرار داشت که باید به تودهها کمک کرد تا با تکیه بر تجربیات مبارزاتیی خود، خویشتن را از قید اشتباهاتشان رها کنند. در این مقطع، کارگران و دهقانان سرمست از سرنگونیی تزار، با خوش باوری تصور میکردند که حکومت موقت خواستهای آنان را متحقق خواهد ساخت.

در این دوره شعار اصلیی بلشویکها، علیرغم ضعیفبودن در شوراها، "تمام قدرت به دست شوراها" بود چرا که از نظر آنها شوراهای نمایندگان کارگران، یگانه شکل ممکنهی حکومت انقلابی بود و این حقیقت باید به کارگران توضیح داده میشد. بلشویکها امیدوار بودند که شوراها بهتدریج و در جریان عمل خود، متوجه پوچبودن وعدههای حکومت موقت شده و در نتیجه با نفیی حاکمیت بورژوازی، همهی قدرت را بهدست خود بگیرند.

در شرایط حاکمیت قدرت دوگانه در جامعه، به زودی تضاد بین دو قدرت باعث بهوجود آمدن رویدادهای مهمی شد. یکی از آن رویدادها در ۱۴ مارس هنگامی رخ داد که یکی از وزرای دولت موقت دستور داد که سربازان به سربازخانهها برگردند. معنی این دستور برقراری مقررات نظامیی قدیمی در خدمت تداوم جنگ بود. وقتی کارگران در پتروگراد از این امر مطلع شدند در مقابل حکومت ایستاده و خود فرمانی را صادر کردند که در تاریخ بهعنوان "فرمان شماره یک" شورای کارگران پتروگراد معروف است. این فرمان، با مخاطب قرار دادن سربازان آنها را از برگشتن به سربازخانهها بازمیداشت. به این ترتیب، شورای پتروگراد با قدرت تمام دستور حکومت موقت را نقض کرد و مانع از برگشت سربازها به سربازخانهها گشت. این بیانگر قدرت شوراها و یکی از عملکردهائی بود که نشان میداد حکومت موقت تا زمانی میتوانست بر سر کار باشد که شوراها چنین اجازهای به آن میدادند.

اما اولین شکاف بزرگ بین دو حکومت، در ۲۰ و ۲۱ ماه آوریل بهوجود آمد. این موقعی بود که کارگران در تلگرافخانه متوجه متن تلگراف «میلیوکف» (وزیر امور خارجهی حکومت موقت) به متفقین یعنی نیروهای امپریالیستیی درگیر در یکسوی جنگ جهانیی اول شدند. در این تلگراف به آن نیروها قول تداوم جنگ از جانب روسیه داده شده بود. این تلگراف، کاملاً آشکار میکرد که حکومت موقت برخلاف آنچه در حرف وعده میدهد در عمل یکی از خواستهای اصلیی تودهها یعنی صلح و پایاندادن به جنگ را زیر پا میگذارد.

در شرایطی که حکومت موقت در جهت بهبود شرایط زندگیی تودهها کاری انجام نمیداد و ایجاد هرگونه تغییر در اوضاع اقتصادیاجتماعی را به مجلس مؤسسان - که البته حتی موعد برگزاری آن را هم تعیین نمیکرد - محول میساخت و بر این اساس هر روز بر خشم تودهها از حکومت موقت افزوده میشد، افشای متن تلگراف میلیوکف، کاسهی صبر تودهها را لبریز کرد. کارگران و سربازان به خیابانها ریختند. تظاهرات بزرگی برپا شد و شعار مرگ بر میلیوکف، همه جا را پر کرد. بهقول لنین "جنبش بهطور خودبخود و بی آنکه کسی آنرا تدارک ببیند شعلهور گردید." (از مقالهی "درسهای انقلاب“) لنین در همانجا مینویسد: "این جنبش با چنان شدتی علیه حکومت متوجه بود که حتی یک هنگ مسلح بهطرف قصر «مارینسکی» حرکت کرد تا وزرا را بازداشت نماید." چه این تظاهرات و عملکردهای درون آن و چه آشکار شدن این امر که دولت موقت بدون کمک کارگران حتی قادر به ارسال یک تلگراف نیست، نمونههای دیگری بودند که نشان میدادند که دولت موقت، بدون شوراها نمیتواند پابرجا بماند؛ و نشان میداد که شعار «همهی قدرت بهدست شوراها» بهراستی متحققشدنی بود. در این مقطع بلشویکها در حالیکه خواستار آن شدند که همهی قراردادهای سری باید فاش شوند کماکان بر ضرورت انتقال همهی قدرت بهدست شوراها اصرار میورزیدند.

لنین در این مقطع تأکید کرد که اگر شوراها مصمم به گرفتن همهی حکومت بهدست خود میشدند، کسی از میان مردم به مقاومت برنمیخاست و انتقال تمام قدرت بهدست شوراها میتوانست در مسالمتآمیزترین شکل خود صورت بگیرد. مسلم بود که اگر شوراها در مسیری که لنین آن را بهنفع کارگران میدید حرکت میکردند، این امر نه فقط مقاومت ضدانقلابیی حکومت موقت بلکه مخالفت منشویکها و اس ارها را نیز موجب میشد. اما در این صورت در جریان رویدادها، کارگران و سربازان شناخت هرچه درستتری، هم از حکومت موقت و هم از رهبری شوراها بهدست میآورند. در هر حال، ماهیت حکومت موقت میبایست برای وسیعترین تودهها آشکار گردد. از این رو، وقتی در همان ماه آوریل اولین کنفرانس علنیی بلشویکها برگزار شد، یکی از مهمترین وظایف حزب، کمک به تودهها در فهم این امر که حکومت موقت ماهیتاً حکومت ملاکین و سرمایهداران است، تعیین شد.

در مقالهی "درباره قدرت دوگانه"، لنین توضیح داده بود که مسألهی اساسیی هر انقلاب موضوع قدرت حاکمه در کشور است؛ و یک نیروی سیاسی در درجه اول باید به این موضوع پاسخ دهد که از نظر او قدرت حاکمه دارای چه ماهیتی است و در رابطه با آن چه سیاستی باید اتخاذ بشود. از نظر لنین تنها در این صورت میشود از شرکت آگاهانه در انقلاب صحبت کرد. نکتهی دیگر این است که مبارزه برای سرنگونیی یک حکومت غیرپرولتری و کوشش در بهقدرترساندن پرولتاریا، یک وظیفهی تخطیناپذیر کمونیستهاست. در نتیجه آنها باید در تئوری و عمل نشان دهند که در هر مقطعی با اتخاذ چه سیاست و تاکتیکهائی این وظیفه را انجام میدهند.

با در نظر داشتن این رهنمود ارزشمند، اگر ما به وضع سازمانهای سیاسیی ایران در مقطعی که تازه جمهوری اسلامی بر سر کار آمده بود نگاه کنیم خواهیم دید که آنها در حالیکه برای توجیه سازشکاریهای خود بهطور مرتب جملات سر و دُم بریدهای را از لنین نقل میکردند، درست برخلاف این گفتههای لنین، مدتها از تعیین ماهیت رژیم جانشین شاه یعنی جمهوری اسلامی که یک رژیم ضدخلقی بود طفره میرفتند؛ و وقتی هم به خطا ماهیت خلقی و ضد امپریالیستی برای این رژیم قائل شدند، دیگر ضرورت سرنگونیی جمهوری اسلامی بهمنظور بهقدرترساندن پرولتاریا برایشان مطرح نشد. منشویکها و اس ار ها نیز چنین بودند. آنها نیز هرگز فکر سرنگونیی حکومت موقت و تلاش برای روی کار آوردن حکومت پرولتری را به ذهن خود راه نمیدادند.

اکنون پس از تظاهرات آوریل، دولت موقت بیآبرو شده بود و نیاز داشت برای خود آبرو بخرد. به همین دلیل به هر آنچه که نجاتبخش تصور میکرد چنگ میانداخت. این دولت در اولین اقدام خود، میلیوکف و یک وزیر دیگر را اخراج کرد. ولی مهمترین اقداماش این بود که برای تقویت خود، دست به دامان احزاب خردهبورژوائیی منشویک و اس ار شد. در نتیجه دو هفتهای از خیزش تودهای آوریل نمیگذشت که در ششم ماه مه اعلام شد که طیی توافقی بین این احزاب و حکومت موقت، یک حکومت ائتلافی در روسیه تشکیل میشود.

لنین در همان مقالهی "درسهای انقلاب“، با استناد به آنچه سرمایهداران در انگلیس و فرانسه بارها انجام داده بودند توضیح میدهد که چگونه وقتی بورژوازی موقعیت حکومتاش را ضعیف میبیند برای تحمیق و تضعیف کارگران و ایجاد تفرقه در میان کارگران به تشکیل حکومت ائتلافی با نیروهای بهاصطلاح سوسیالیست دست میزند؛ و نشان میدهد که این "سوسیالیستها" در

حکومت ائتلافی نقش عروسک دارند و ابزاری در دست بورژوازی برای فریب کارگران و تودههای تحت ستم هستند. اتفاقاً ما در جامعهی ایران در دههی ۲۰ نیز شاهد بودیم که وقتی در همه جا شورش و مبارزهی مردم جریان داشت و حتی آذربایجان و کُردستان اعلام خودمختاری کرده بودند، دولت «قوام» که شاه آن را بر سر کار آورده بود با راهدادن سه تن از اعضای حزب توده به کابینهی خود، از آنان بهعنوان ابزار استفاده کرد. مثلا توسط آنها اعتصاب عظیم کارگران نفت خوزستان را خواباند که بعد منجر به سرکوب خونین آنها شد؛ یا در شرایطی که حزب توده - مسرور از داشتن سه وزیر در دولت - به کار مماشات با رژیم شاه مشغول بود، ارتش شاهنشاهی زمینهی حمله به آذربایجان و کُردستان را تدارک دید و تنها حدود دو ماه پس از اخراج آن وزرای جاهطلب از کابینه، بهطور وحشیانه به تودههای مردم در این دو منطقه یورش برد و بهخصوص آذربایجان را به خاک و خون کشید.

در روسیه با تاکتیکی که بورژوازی بهکار برد، در ششم ماه مه ۱۹۱۷ شش وزیر از احزاب منشویک و اس ار وارد کابینه شدند. اینها که در کنار ۱۰ وزیر بورژواها خود را در جاه و منزلتی بالا تصور میکردند ، در واقع بهقول لنین "ماشین حرف" برای گمراهکردن تودهها بودند و با شرکت در حکومت ائتلافی به سازش جدیدی با بورژوازی تن داده و بخشی از قدرت شوراها را در اختیار حکومت موقت قرار دادند. از ماه مه تا ۹ ژوئن که حادثه تاریخی دیگری بهوقوع پیوست ، پُرچانگی و دادن وعده و وعید به مردم از این قبیل که گویا صد در صد سود سرمایهداران از آنها گرفته خواهد شد، از طرف وزرای مربوطه جریان داشت. اما در عمل حکومت ائتلافی نه تنها کمترین تغییری در اوضاع در جهت تأمین خواستهای تودهها انجام نمیداد بلکه هر جا مبارزه و شورشی جریان مییافت حکومت، وزرای بهاصطلاح سوسیالیست را به آنجا میفرستاد تا قضیه را ماستمالی کرده و شورش را بخوابانند. اعزام یکی از وزرای اس ار برای خواباندن شورش انقلابیون «کرونشتات» که با جسارت کامل، کمیسر تعیینشده توسط حکومت را عزل کرده بودند، یکی از آن نمونهها بود. کمیسرهای حکومت موقت عمدتا از فرزندان خانها و اربابان بودند و به همین خاطر مورد نفرت تودهها قرار داشتند. جالب است که درست در زمانی که وزیر سوسیالیست در محل مشغول مذاکره بود، روزنامههای بورژوازی علیه انقلابیون کرونشتات دست به تبلیغات دروغین و تحریکآمیز زده بودند.

در طی این مدت، مردم کماکان با شرایط بد اقتصادی مواجه بودند. در مورد دهقانان نه فقط زمین در اختیار آنها قرار نگرفته بود بلکه حتی یکی از وعدههائی که در شورای پتروگراد به دهقانان داده شده بود مبنی بر انتشار قانون منع خريد و فروش زمين، اجرا نمیشد. جنگ نیز در حالی که احزاب خردهبورژوائی آن را جنگ دفاع از میهن میخواندند پایان نیافته و سخنی نیز از صلح در میان نبود.

در چنین شرایطی بلشویکها به کار تبلیغ و ترویج نه فقط در شوراها بلکه در کارخانجات و حتی در ارتش مشغول بودند و با تکیه بر تجربیاتی که تودهها خود بهدست میآوردند سعی میکردند آنها را بهسوی بلشویکها جلب کنند. آنها تا حدی در این کار موفق بودند و حاصل فعالیتهایشان آن بود که بلشویکها در شوراهای بسیاری از شهرها قدرت گرفتند. با این حال وقتی در سوم ژوئن نخستین کنگرهی شوراهای تمام روسیه منعقد گردید معلوم شد که بلشویکها هنوز هم در اقلیت هستند. این بدان معنی بود که کارگران و سربازان هنوز بهطور کامل از قید نفوذ ایدههای خردهبورژوائی خلاص نشدهاند.

فاصلهی بین ششم ماه مه تا ۹ ژوئن را لنین دومین مرحلهی انقلاب روس مینامد و خاطر نشان میکند که در این مدت بورژوازی در سایهی حمایت و اعمالی که وزرای سوسیالیست به نفع او انجام دادند تحکیم یافت و مقدمات تعرض به کارگران انقلابی را فراهم ساخت.

(ادامه دارد)