به نقل از : پیام فدایی ، ارگان چریکهای فدایی خلق ایران

شماره 221 ، آبان ماه 1396

بخش اول

در صدمین سالگرد انقلاب کبیر اکتبر، پیش بهسوی اکتبری دیگر!

(گفتاری از رفیق اشرف دهقانی در گرامیداشت صدمین سالگرد انقلاب اکتبر)

با درود به خلقهای مبارز ایران! بهخصوص درود به جوانان مبارزی که مسئولیت سنگین رهبری فردای انقلاب علیه وضع نکبتبار موجود، عمدتا بر دوش آنهاست.

همانطور که میدانید امسال صدمین سالگرد انقلاب کبیر اکتبر فرا رسید. از این رو در این ایام، به هر رسانهای سر بزنیم مطلبی در مورد این رویداد بزرگ و تاریخی خواهیم یافت. در برخی از آن مطالب، نویسنده بهراستی سعی کرده است از انقلاب اکتبر تجلیل کند، برخی با نگاه آکادمیک به انقلاب اکتبر پرداخته و در حالی که نتوانستهاند روح انقلابی کارگرانی که اکتبر کبیر را در روسیه برپا داشتند در نوشتهی خود منعکس کنند، تحریفات معمول در دانشگاههای غرب را هم در ارتباط با مسایل تاریخی از این قبیل، خواسته یا ناخواسته در نوشتهی خود جای دادهاند. انبوهی از مطالب گمراهکنندهای هم وجود دارند که در آنها با درآمیختن دروغ و حقیقت با هم و بهخصوص با استناد به سربرآوردن مجدد بورژوازی از روسیه، کوشش شده تا صدمین سالگرد انقلاب اکتبر را وسیلهای برای کوبیدن آن انقلاب و دستاوردهای عمیق، وسیع و غیرقابل انکار آن که بهراستی دنیا را تکان داد، قرار بدهند. رسانه هائی که مطالب اینچنینی را در مورد انقلاب اکتبر پخش میکنند تنها این هدف را دنبال میکنند که عظمت آن انقلاب را از دیدهها پنهان سازند و به مردم القاء کنند که گویا در مقابل بشریت تنها یک راه و آنهم ادامهی همین شرایط ظالمانهی حاکم وجود دارد.

اما، حقیقت چنین نیست. این را تاریخ گواهی میدهد. امروز در مقابل مردم و بهخصوص جوانان ما وظیفهی سرنگونساختن جمهوری اسلامی، این جرثومهی تباهی و فساد قرار دارد. از این رو باید بهخصوص تجربیات و درسهای مبارزاتیی این بزرگترین رویداد تاریخیی قرن بیستم را فرا گرفت تا بتوان با توشهگیری از آن تجارب و درسها راه درست انقلاب ایران را شناخت، و از تکرار تجربههای تلخ انقلاب ۱۳۵۷ احتراز کرد؛ و در نتیجه راهی را طی کرد که بر ستم و استثمار در ایران نقطهی پایانی بگذارد.

بر این اساس، تلاش من در اینجا این است که با گرامیداشت صدمین سالگرد انقلاب کبیر اکتبر، در حالی که بر اهمیت و دستاوردهای این انقلاب تأکید میکنم، تصویری از رویدادهائی که در فاصلهی بین دو انقلاب فوریه و اکتبر ۱۹۱۷ در روسیهی انقلابی گذشت، بهدست دهم، تا برخی از درسهای نهفته در مبارزهی بلشویکها که توانستند انقلاب پیروزمندی را به نفع استثمارشدهها و ستمدیدگان در روسیه رهبری کنند هر چه بیشتر آشکار گردند. در این صحبت، من سعی خواهم کرد این منظور را به ویژه با استناد به برخی از مقالات لنین در این دوره، بهجا آورم.

تصویر آنچه در فاصلهی بین دو انقلاب فوریه و اکتبر ۱۹۱۷ در روسیه گذشت بهواقع، تصویری از مبارزهی طبقاتیی حادی است که در این دوره در جامعهی روسیه جریان داشت؛ مبارزهای که یکطرف آنرا عمدتا کارگران و دهقانان، و طرف دیگرش را بورژوازی تازه به قدرت رسیدهی روسیه و خردهبورژوازیئی که به خاطر ماهیتاش بین انقلاب و ضدانقلاب در نوسان بود تشکیل میداد.

تجارب این دوره از انقلاب روسیه برای ما که شاهد رفتارها و برخوردهای سازشکارانه و مماشاتطلبانهی قریب به اتفاق سازمانهای سیاسیی مدعی دفاع از طبقهی کارگر بعد از قیام بهمن در ایران بودیم از این نظر نیز اهمیت دارد که میتوانیم بر بستر مطالعهی مواضع کمونیستیی بلشویکها در جریان انقلاب اکتبر، شباهت آن سازمانها را با سازمانهای مشابهشان در روسیهی آن دوره یعنی منشویکها (بخشی از سوسیالدموکراتها که به اسم "اقلیت" معروف بودند) و «اس ار»ها، که خودشان را "انقلابیون سوسیالیست" میخواندند ببینیم؛ و ببینیم که فرق بین یک تشکل کمونیست- یعنی حزب بلشویک که منعکسکنندهی خواستها و آرمانهای طبقهی کارگر و متحققکنندهی منافع آنان بود- با تشکلها یا احزابی که مدعی بودند که سوسیالیست و انقلابی میباشند ولی در واقع خواست و منافع خردهبورژوازی متزلزل و بهقول معروف بوقلمونصفت را نمایندگی میکردند، در عمل چیست!

همانطور که میدانیم تئوریسین و رهبر بلشویکها لنین بود، و او بود که با رهنمودهای بهموقع و ارائهی تاکتیکهائی که دقیقاً با شرایط، موقعیت و روحیات تودهها انطباق داشت در شرایطی که پس از انقلاب فوریه، بورژوازی حکومت رسمی تشکیل داده بود و سازمانهای خردهبورژوائی خود را در رأس شوراهای کارگری قرار داده بودند، بلشویکها را به موقعیتی رساند که بتوانند انقلاب سوسیالیستی را در روسیه رهبری و قدرت را به دست شوراها بسپارند. اما روی این نکته باید تأکید کرد که شکی نیست که از نقطهنظر نقش شخصیت در تاریخ، نبوغ و شخصیت والای لنین در رأس بلشویکها تأثیر خود را بر چگونگیی پیشرفت انقلاب در روسیه بهجای گذاشت. اما آنچه اساسی است این است که ببینیم ما از چگونگیی برخورد و عملکرد لنین در فاصله بین فوریه و اکتبر ۱۹۱۷ چه میتوانیم بیاموزیم! اگر خوب توجه کنیم میبینیم که مهمترین نکته این است که او با جدیت و صمیمیّت کامل، در عمل کاری را پیش میبرد که قبلاً در تئوری صحت آنرا مدلل کرده بود. لنین در حالیکه در به کارگیری تاکتیکها منعطف بود، اما در پایبندی به اصول کاملاً قاطع بود و هرگز بهخاطر آنچه بهظاهر، سیاست روز میطلبید اصولی که بدانها معتقد بود را زیر پا نمیگذاشت؛ و از اینکه به این خاطر مورد حملهی نیروهای غیرپرولتر واقع میشد و در اقلیت قرار میگرفت نیز نمیهراسید. این مهمترین درسی است که هر کس میتواند و باید از لنین و شیوهی برخورد او به مسایل بیاموزد.

هنگامی که در فوریه ۱۹۱۷ کارگران و تودههای دیگر دست به انقلاب زدند، بلشویکها تماماً در خیابانها در کنار مردم بودند و تا آنجا که میتوانستند به حرکتهای انقلابیی آنها جهت داده و انقلاب را بهپیش میبردند. با این حال پس از انقلاب، نیروی متشکل بلشویکها در شوراهای کارگری در مقایسه با سازمانهای خردهبورژوائی منشویک و اس ار بسیار ضعیف بود؛ بهقول خودشان آنها "لشکر سیاسی" نداشتند. اما بلشویکها از یک حُسن و امتیاز بسیار مهم و اساسی برخوردار بودند؛ آنها از یک تشکیلات محکم بر پایهی سانترالیسم دموکراتیک، نظرات ایدئولوژیکیی منسجم، اعضای انقلابی و هدفی روشن برخوردار بودند و با اهمیتی وافر، شخصیتی چون لنین را بهعنوان رهبر خود داشتند که همانطور که تأکید شد هرگز، تحت هیچ شرایطی از آنچه که عمیقاً به آنها باور داشت و بهعبارت دیگر، از اصول خود عدول نمیکرد.

در فاصلهی بین انقلاب فوریه تا اکتبر مهمترین و اساسیترین مسأله برای لنین در رأس بلشویکها آن بود که تودههای انقلابی را از زیر نفوذ تشکلهای سیاسیی خردهبورژوا یعنی منشویکها و اس ارها که به همکار بورژوازیِ در قدرت تبدیل شده بودند بیرون آورد. او با ایمان به قدرت تودهها و اعتقاد عمیق به این امر که انقلاب، کار تودههاست و پیشاهنگ انقلابی موظف است با رهنمودها و اتخاذ تاکتیکهای مناسب در هر لحظه، انقلاب تودهها را بهسوی پیروزی رهنمون سازد، امکان یافت تا کارگران و دهقانان و تودههای دیگر را تحت رهبری کمونیستهای راستین یعنی بلشویکها قرار بدهد و موفق شد قیام این تودهها علیه استثمارگران و نظم ارتجاعیشان را رهبری کند؛ تا اینکه انقلاب پیروزمند اکتبر پا به عرصه وجود گذاشت.

حالا قبل از شروع بحث اصلی اجازه بدهید خیلی مختصر اشارهای به اهمیت انقلاب اکتبر، برخی از دستاوردها و تأثیرات گستردهی آن در کل جهان، بکنم.

انقلاب اکتبر یک انقلاب سوسیالیستی بود که طی آن کارگران متشکل در شوراها توانستند سرمایهداران زالوصفت و همهی مرتجعین جنایتکار پشتیبان آنان را از اریکهی قدرت بهزیر بکشند و خودشان قدرت سیاسی را بهدست بگیرند. اهمیت عظیم این انقلاب با انقلاباتی که پیش از آن در تاریخ صورت گرفته بود این است که در انقلابات پیشین، طبقهای که قدرت سیاسی را از دست طبقهی دیگری میگرفت نظمی را در جامعه برقرار میکرد که همچنان یک نظم استثمارگرانه به نفع اقلیتی از جامعه، در شکل و شمایلی دیگر بود. در آن انقلابات، ماشین دولتی دستنخورده از این دست به دست دیگر منتقل میشد. اما انقلاب اکتبر، ماشین بوروکراتیک و نظامیی سرمایهداری را تماماً خُرد کرد و ارتش و سازمان اداری خاص یک جامعهی سوسیالیستی را بهوجود آورد؛ و بعد با دگرگونیی شرایط اقتصادی-اجتماعیی پیشین، نظم نوینی را بهنفع اکثریت آحاد جامعه سازمان داد.

بر اساس نظم نوین پس از انقلاب اکتبر، سرمایهداران زالوصفت، ملاکین مفتخور و مستبد و بهطور کلی استثمارگران و ستمکاران از بهاصطلاح "حقوق" خود محروم شدند؛ یعنی دیگر امکان استثمار کارگران، امکان چپاول دسترنج کارگران و حاصل زحمات دهقانان و کلاً غارت ثروتهای جامعه به نفع خودشان را تماماً از دست دادند؛ و بالطبع از اِعمال استبداد و دیکتاتوری علیه اکثریت جامعه هم محروم شدند!! در توصیف این واقعیت باید گفت که علیه آنها (سرمایهداران و ملاکین) دیکتاتوری پرولتاریا اعمال شد.

انقلاب سوسیالیستیی اکتبر در روسیه از طرفی دیگر، به اقداماتی دست زد که طی آن کارگران و دهقانان به خواستهائی که قرنها آرزوی تحققشان را داشتند رسیدند و تودههائی که "هیچ بودهگان" به حساب میآمدند و همواره با تبعیض و نابرابری و سرکوب مواجه بودند، به برابری و به وسیعترین آزادیها دست یافتند. چنین بود که انقلاب اکتبر که انقلاب علیه هرگونه ستم و استثمار بود، در شرایطی که در اروپا فقر و ظلم و ستم و بیعدالتی بیداد میکرد و سرمایهداری در جهان به مرحلهی امپریالیسم رسیده و به ارتجاعیترین و وحشیانهترین اَعمال علیه تودههای مردم دست میزد، دنیا را تکان داد.

در اثر انقلاب اکتبر و بعد ساختمان سوسیالیسم در روسیه توسط حزب کمونیست بهرهبری استالین، بیکاری از جامعه رخت بر بست، کسی گرسنه سر به بالین ننهاد؛ مسکن برای همه، آموزش رایگان، ایجاد امکانات اجتماعی گوناگون برای همه، کسب حقوق ملی و خلاصه هر آنچه امروز معیارهای اجتماعیی پیشرفته بهحساب میآیند در جامعه تضمین شد. یکی دیگر از دست آوردهای بزرگ این انقلاب رهائی زنان بود. دولت برخاسته از انقلاب اکتبر، یعنی دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی، در همان آغاز برای زنان در همهی عرصههای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی حقوق مساوی با مردان را بهرسمیت شناخت و قوانینی به نفع زنان تدوین نمود که در نتیجهی آن خواستهای زنان- از برابری دستمزد بین زن و مرد گرفته تا حق طلاق، آزادی سقط جنین، مرخصی دوران بارداری تا ایجاد مهد کودک و …- متحقق شد. لنین حق داشت بگوید کارهائی که حکومت کارگری شوروی در همان سال اول انقلاب در ارتباط با خواستهای زنان در روسیه متحقق ساخت، هنوز جمهوریهای بورژوائی پس از دههها هم انجام ندادهاند.

انقلاب اکتبر با پایاندادن به استثمار نیروی کار و ایجاد رفاه توأم با آزادیهای گسترده برای تودهها، در دل محرومان و همهی طبقات استثمارشده در سراسر جهان، چنان شور و امیدی به رهائی را برانگیخت که بیداری و مبارزات آنان با استثمارگران و مستبدین حاکم بهخصوص در کشورهای مستعمره را بهدنبال آورد. موفقیت در ایجاد ساختمان سوسیالیسم پس از انقلاب اکتبر و سالها بعد موفقیت اتحاد جماهیر شوروی در غلبه بر فاشیسم هیتلری و نجات مردم اروپا و یا به واقع مردم جهان از این هیولای منشاءگرفته از سیستم وحشیی سرمایهداری، در حالیکه جذبه و چشمانداز جامعهی شوروی و رسیدن به دنیای عاری از ستم و استثمار را هرچه فزونتر ساخت، فضای انقلابی و مبارزاتیی گستردهای را در سراسر جهان بهوجود آورد. در این مقطع بود که موجی از جنبشهای رهائیبخش سراسر جهان را فرا گرفت. این موج در کنار انقلاباتی که بهوقوع پیوستند سیمای سیاسیی جهان را تغییر داد. از سوی دیگر، این مبارزات و انقلابات یکی از عوامل تضعیف امپریالیسم انگلیس که در آن زمان پرقدرتترین امپریالیسم در سطح جهان بود گردید. در چنین اوضاعی، دولتهای بورژوائی در اروپا، با مشاهدهی تأثیرات گستردهی انقلاب اکتبر در میان طبقهی کارگر و ستمدیدگان در جوامع خود، در هراس از وقوع انقلاب در این جوامع، مجبور شدند با فاصلهی چند دهه عقبتر از انقلاب اکتبر، دست به اقداماتی بزنند که حداقل از شدت فقر در جوامع خود بکاهند. آنها "دولتهای رفاه" بهوجود آورده و لازم دیدند که در قوانین بورژوائیی خود، اصلاحاتی انجام دهند. چنین بود که انقلاب اکتبر با تأثیرات عمیق و گستردهای که بهجا گذاشت جهان طبقاتیی قرن بیستم را بهلرزه درآورد.

انقلاب اکتبر علیرغم نفوذ رویزیونیستها در حزب و دولت شوروی و بعد سربرآوردن و قدرتگیری مجدد بورژوازی در روسیه و علیرغم همهی مبارزات ایدئولوژیک و تبلیغات زهرآگین بورژوازی و دنبالهروان خردهبورژوای آنان در سطح جهان علیه این انقلاب و دستاندرکاراناش، هنوز هم الهامبخش کارگران و ستمدیدگان و چراغ راه آنان در مبارزه با سرمایهداران و حکومتهای مرتجع مدافع سرمایهداران در سراسر دنیا میباشد.

با این مقدمه، حال آن بحث اصلی را دنبال کنیم که مربوط میشود به تجارب مربوط به فاصلهی بین انقلاب فوریه و اکتبر ۱۹۱۷ در روسیه.

در انقلاب فوریه سال ۱۹۱۷ که با پیشگامیی کارگران بهوقوع پیوست، مهمترین مسائلی که برای کارگران و دیگر تودههای تحت ستم روسیه مطرح و خواستهای آنها را تشکیل میدادند عبارت بودند از مسألهی نان؛ یعنی برخورداری از رفاه نسبی در زندگی، زمین برای دهقانان، کسب آزادی و برقراری دموکراسی در جامعه و با اهمیت بسیار زیاد پایاندادن به جنگ؛ همان جنگ امپریالیستیی جهانیی اول که روسیه تزاری هم در آن شرکت داشت.

اولین جرقهی انقلاب با اعتصاب کارگران در شهرهائی چون پتروگراد، مسکو، باکو و یکی دو شهر دیگر زده شد و در طی یک ماه، اعتصاب اکثر کارخانههای بزرگ روسیه را در برگرفت. اما انقلاب بهواقع با تظاهرات زنان کارگر و زحمتکش در روز جهانی زن از محلهی کارگرنشین «وایبورگ» در پتروگراد که بلشویکها در آنجا نفوذ زیادی داشتند آغاز شد؛ و با پشتیبانیی وسیع کارگران این شهر به تظاهرات سیاسی علیه رژیم تزار تبدیل گشت. گسترش تظاهرات، زد و خورد با پلیس، حملهی کارگران به مراکز سرکوب و مسلحکردن خود در پتروگراد و در دیگر شهرهای روسیه و بالاخره گرویدن ارتش بهسوی انقلابیون، اینها از عمده وقایعی بودند که در طی ۸ روز اتفاق افتادند که منجر به سرنگونیی امپراطوری تزار شد.

(ادامه دارد)