به نقل از : پیام فدایی ، ارگان چریکهای فدایی خلق ایران

شماره 184 ، مهر ماه 1393

توضيح پیام فدائی: اين گزارش به وسيله چريک فدائی خلق رفيق شهيد مهناز نجاری تهيه شده است.

رفیق مهناز نجاری یکی از کارگران پستانک سازی زیبا در تهران بود که در سال های انقلابی 57-56 در سن هیجده سالگی تحت تاثير جنبش مسلحانه، در چهارچوب آرمان های سازمان چريکهای فدائی خلق ايران به این جريان انقلابی پيوست و هم چون دیگر هواداران صادق این سازمان با ایده ها و برخوردهای انقلابیش در جهت اشاعه کمونیسم و شناساندن هر چه بیشتر عنصر فدائی به کارگران و زحمتکشان تلاش نمود. او در سال 1358 به دنبال اعلام موجوديت چريکهای فدائی خلق ايران به دليل شناخت و آگاهی اش از تئوری انقلابی کارگران يعنی تئوری مبارزه مسلحانه و پای بندی اش به آن ، به اين تشکیلات پيوست و در بخش کارگری چریکهای فدائی خلق به فعالیت پرداخت. رفیق مهناز در کارخانه پستانک سازی زيبا در چهارچوب خط انقلابی تشکل چريکهای فدائی خلق با تمام وجود کوشيد تا ضمن ايجاد رابطه هر چه مستقيم تر با کارگران به ارتقاء آگاهی آن ها کمک نمايد. سرانجام شب پرستان جمهوری اسلامی در 19 مهر ماه سال 60، قلب سرخ رفيق مهناز، این زن کارگر انقلابی و يکی از فعالين بخش کارگری چريکهای فدائی خلق را با شليک گلوله از طپش باز داشتند تا شرايط را برای استثمار و چپاول کارگران ايران هر چه بيشتر مهيا سازند. او در زمان شهادتش تنها 22 بهار را به چشم ديده بود.

يکی از کار های مبارزاتی با ارزش رفيق مهناز تهيه گزارشات مستند از وضع کارخانه و روحيه و مسائل کارگران و قرار دادن آن در اختیار رفقای سازمان بود. این گزارشات در بخش کارگری سازمان دقيقا مورد بحث و بررسی قرار می گرفت. آن چه در زیر می آید حاصل برخی از گزارشات عینی اين رفيق می باشد که برای اولین بار در جزوه ای تحت عنوان: "گزارشی از کارخانه پستانک سازی زيبا" در ضميمه خبرنامه شماره 62 چريکهای فدائی خلق ايران - مازندران در تاريخ اول تير ماه سال 60 منتشر شد. این گزارش جلوه کوچکی از شرایط عینی حاکم بر کار و حیات کارگران زحمتکش در زیر سلطه نظام سرمایه داری وابسته و رژیم حافظ آن یعنی جمهوری اسلامی را در شرایط مشخص آن دوره نشان می دهد. در سالگرد جان باختن رفیق مهناز نجاری یکی از زنان کمونیست فدایی ، یاد او را با ایمان به پیروزی محتوم کارگران و زحمتکشان گرامی می داریم!

گزارشی از کارخانه پستانک سازی زیبا

(چریک فدایی خلق، کارگر شهید، رفیق مهناز نجاری)

مشخصات کارخانه:

کارخانه پستانک سازی زیبا درسال ١٣۴۴ درتهران خیابان امیر کبیر نرسیده به سه راه امین حضور تأسیس شد.

این کارخانه در مالکیت برادران نیکومنش (حاجی رضا ـ حسن ـ حسین) می باشد. پدر نیکومنش ها در خیابان جمهوری (شاه آباد سابق) صاحب کارخانه ای است که به تولید وسایل پلاستیکی نظیر سطل ـ خاک انداز ـ سبد ـ طشت و غیره مشغول است .

تولید کـــــارخانه پستانک سازی عمدتأ به مصرف بازارهای داخلی می رسد. توزیع کالاهای فوق الذکر در انحصار قاسمی (داماد حاجی رضا نیکومنش) می باشد که فرد مذکور یکی از دلالان عمده پلاسکو در بازار تهران است.

قبل از سال ١٣۴۴ کارخانه دیگری که متعلق به یک کارخانه دار کلیمی بود که پستانک تولید می کرد اما بعدأ به تولید محصولات دیگری پرداخت، بدین جهت یک سری از ماشین ها و ابزارآلات آن توسط نیکومنش خریداری شد. درنتیجه در حال حاضر کارخانه زیبا تنها کارخانه تولید کننده پستانک در ایران می باشد. کلیه ماشین آلات این کارخانه از ژاپن وارد شده اند و هنوز هم قطعات اصلی مورد نیاز و دستگاه های مستعمل شده هم چنان از ژاپن وارد می شوند.

تعداد کارگران این کارخانه بین ۴۰ تا ۵۰ نفر در نوسان است و سن اغلب آن ها بین ١۵ تا ٢٢ سال می باشد، البته تعداد کمی هم کارگر مسن بین ۴۰ تا ۶۰ ساله مشغول بکارند. در گذشته کارگران این کارخانه حدود ١۰۰ نفر بودند که مصنوعاتی نظیر کاسه ـ خط کش ـ سطل و غیره را تولید می کردند ولی درحدود ۵ سال پیش کارخانه دیگری توسط حسن نیکومنش در جاده کرج تأسیس شد که وسایل یاد شده بالا در آن کارخانه تولید می شوند.

البته در جنب محصولات پلاستیکی ، قسمت هائی از پستانک که شامل (دسته خارجی و داخلی، پولک خارجی و ساچمه) می باشند و مواد اولیه آن کماکان از ژاپن وارد می شود، در آن جا تولید شده و برای مونتاژ به کارخانه زیبا فرستاده می شوند.

شرایط استخدام :

کارگران استخدامی ، ماه اول را با حقوق ١۴۰۰ تومان به عنوان کار آموز شروع به کار میکنند و از ماه دوم شرایط کار از طرف کارفرما به صورت کارمزدی تعیین و به کارگر تحمیل می شود.

طبق این شرایط همیشه می باید یک هفته ازحقوق کارگران به عنوان گرو نزد کارفرما بماند که در هنگام ترک کار و کارخانه ، به کارگر مسترد شود، در صورتی که کارگر بیش از دو هفته در این کارخانه کار کرده و بعدأ استعفا دهد، آن یک هفته مزد کسر شده به او پرداخت خواهد شد. ولی اگر کارگر کمتر از دو هفته سرکار دوام بیاورد (بعدأ توضیح خواهیم داد که شرایط سخت کار اکثر کارگران را زودتر از موعد مقرر مجبور به فرار می کند) . آن یک هفته کسر شده به او پرداخت نشده و به جیب کارخانه دار مفت خور ریخته می شود.

علاوه بر کارگران دائم، کارگران فصلی نيز که عمدتا محصلينی که سنشان بين 12 تا 15 سال می باشد در اين کارخانه مشغول به کار می شوند. حقوق آنان از بدو شروع به کار به صورت کار مزدی پرداخت می شود و حداکثر دستمزد در ازاء دو هفته کار 250 تومان است.

با گماردن کارگران خردسال به جای بزرگسالان اولأ سرمایه دار نصف حقوق آنان را به آن ها پرداخته و نیم دیگر را به جیب خود واریز می کند، اما میدانیم چنین سیاستی ، بیکاری بزرگسالان را در جامعه تشدید می کند، اما می دانیم که سرمایه دار به غیر از پول به چیز دیگری نمی اندیشد، برای آن ها فرقی نمی کند که کودکی خردســــال ازبهترین سال های جوانی اش را در دیگ های طمع سرمایه دار از دست بدهد، یا کارگر بزرگسال از بیکاری در فقر و پریشانی بسر برد.

در سيستم سرمايه داری مسئله مهم برای سرمايه دار خريد نيروی کار به قيمت ارزان تر می باشد ، خواه این نیروی کار را از زنان بخرد، خواه از مردان . اما چون دراین جوامع زنان تحت ستم شدیدتری قرار دارند، لذا خرید نیروی کار آن ها برای سرمایه داران خونخوار ارزان تر انجام می شود. درکارخانه نیکومنش ها !! هم طبق همین قاعده زنان و دختران جوان را به کار می گیرند، حقوق این زنان کارگر از حقوق مردان کمتر است و در بین خود آن ها نیز حقوق دختران جوان ازدستمزد زنان مسن پائین تر می باشد. علت استخدام کارگران فصلی هم پائین تر بودن دستمزدشان نسبت به دیگر کارگران است. درمورد کارگران باتجربه و دائمی سیستم مرسوم کار مزدی به کار گرفته می شود. اما به هر حال حداکثر حقوق حتی برای کارگری با ٧ سال سابقه از ٢۰۰۰ تومان تجاوز نمی کند.

ساعات کار:

قبلأ کارگران این کارخانه مجموعأ در هفته ۵۴ ساعت کار می کردند یا بعبارتی هر روز از ساعت ۸ صبح الی ۵ بعد از ظهر مشغول بکار بودند، اکنون با تعطیل کردن بعد از ظهر پنجشنبه کارگران برای جبران آن در روز ، یک ساعت به ۹ ساعت کار خود افزوده اند. نا گفته نماند سرمایه دار طماع ، از کارگران که در طول هفته بر اثر کار طاقت فرسا عمده توان خود را از دست داده اند باز هم خواسته است که بعد از ظهر پنجشنبه ها را اضافه کاری بکنند ولی کارگران متحدأ با پیشنهاد کارفرما سخت مخالفت کرده اند.

قسمت های توليدی و شرايط کار:

کارخانه به طور کلی از سه قسمت تشکیل شده است که عبارتند از قسمت تولید ــ قسمت سری بندی - قسمت بسته بندی.

قسمت تولید: موادی که از ژاپن وارد می شوند شامل آمونیاک ــ اسید کلرئیدریک و چند نوع مواد شيميائی دیگر است. این مواد که حکم مواد اصلی را دارند با مواد دیگر که نقش مواد فرعی را دارند به وسیله ماشین های مخصوص ساخت ژاپن که در اتاق کوچکی تعبیه شده اند، مخلوط شده و به قسمت تولیدی انتقال می یابند.

در قسمت تولیدی، ۶ دستگاه میز نصب شده که کارگران آن را ۶ مرد (۴۰ تا ۶۰ ساله) و باقی دختران جوان (١۵ تا ١۸ ساله) و زنان مسن (۵۵ تا ۶۰ ساله) تشکیل می دهند، در این قسمت مجموعأ درحدود ٢١ نفر کارگر کار می کنند. هر دستگاه ميز در حدود ١۴ تا ١۵ سری می زنند، انواع تولیدات آن (چیکو ــ قرمز ــ فندقی) و نوعی ظرف پلاستیکی مخصوص گل خانه ها و سرشیشه و غیره... هر سری از ۶ تخته که هر تخته نیز مثلأ نوع چیکو از ١۶۸ لوله شیشه ای و نوع قرمز درحدود ١٢۰ لوله شیشه ای تشکیل می شود. لوله های شیشه ای قرمز از ژاپن وارد می شوند ، ولی لوله های دیگر در ایران ساخته می شوند.

قبلأ نيز قالب هائی از ژاپن وارد کرده و به وسیله آن سرشیشه می زدند ولی اکنون انواع چیکو ها را از ژاپن وارد و روی قطعات دیگر پستانک مونتاژ می کنند.

در طرف دیگر قسمت تولیدی ظرف های مکعب مستطیل قرار دارند که (تو آبی) گفته می شوند. در داخل آن ها آب داغ می ریزند، تخته ها بعد از آن که بوسیله دستگاه ها آماده شدند، توسط کارگران لوله شده داخل (تو آبی) قرار داده می شوند، بعد از آن که کاملأ خیس خوردند، کارگران تخته های را از داخل تو آبی خارج و روی میزهائی که کنار تو آبی قرار دارند، می گذارند و شروع به در آوردن جنس ها از لوله ها می کنند. این کار (کار تو آبی) به وسیله دست انجام می شود. بعد از اتمام ساعت کار یکی از کارگران جنس ها را با آب اسید، آب و روغن شسته و بعد آن را داخل فر می گذارند، سپس به قسمت سری بندی فرستاده می شود تا بقیه کارها روی آن انجام پذیرند.

برای این که در آوردن پستانک ها از قالب راحت تر باشد کارگران مجبورند از آب استفاده کنند که منجر به خیس شدن لباس ها و پا ها می شود و این امر در دراز مدت موجب ترک خوردگی پا و روماتیسم می گردد. از آن جا که کار همیشه به صورت ایستاده است اکثر کارگران به ناراحتی هائی ازقبیل واریس و کمردرد مبتلا هستند. فی المثل کارگری پس از ۸ سال کار در این قسمت دچار بیماری دیسک شد و اجبارأ کار را ترک نمود و بازنشسته گردید و با حقوق بخور و نمیر که دریافت می کند به زندگی فلاکت باری که سرمایه داری برایش تهیه دیده است، ادامه می دهد.

هم چنین به علت تماس مستقیم دست با مواد پلاستیکی که حاوی مواد اسیدی می باشند به مرور پوست کف دست ها صاف و ترک خورده می شوند. در نتیجه بعد از مدتی کار کردن با این مواد ، دست ها تاول زده، دچار خارش می شوند که با تداومش مبتلا به بیماری سودا می گردد.

این دسته از کارگران همواره با دوا و دکتر سر و کار دارند. تا کنون یکی دو مورد دیده شده که دست این کارگران مورد عمل جراحی واقع شده است.

البته کارگران موظفند در رابطه با ضایعات ناشی از کار از کارفرمائی که به فکر جان آن ها نیست و فقط به فکر انباشتن سرمایه است بخواهند که وسایل ایمنی مناسب و لازم را در اختیارشان بگذارند تا دست ها و پاهای کارگران کمتر در معرض خطرناشی از مواد اسیدی قرار گیرند.

هوای سالن قسمت تولید به علت وجود بخار آب حاصله از تو آبی و وجود بخار مواد اسیدی بسیار دم کرده و استنشاق هوای آن باعث سوزش گلو و ایجاد سرفه می نمایند و بالاخره به امراض ریوی ختم می شود. هم چنین موجب سوزش و قرمز شدن چشم ها و کدر شدن قرینه می شود. به خصوص کارگرانی که مستقیمأ روی فر کار می کنند، دارای چشمانی تنگ و جسمی ضعیف و پوست صورتشان نیز کشیده و خشک است. این امر موجب می شود که براثر فرسودگی اعضای مختلف بدن کارگران ، علائم پیری زودس و از کار افتادگی بی موقع به سراغ آن ها بیآید. بقیه کارگران نیز بعلت تماس مستقیمی که با قالب های شیشه ای دارند و بر اثر سرعت کار، گاهی قالب ها شکسته و موجب جراحت و بریدگی دست های شان می شود. برای مداوای این جراحت ها تنها وسیله ای که کارفرما در دسترس کارگران گذارده است چسب زخم است در حالی که خود کارگران خوب می دانند که چسب فقط برای خراشیدگی سطحی پوست بکار برده می شود نه برای مداوی زخمی که توسط شیشه بریده شده است. درمورد این نوع زخم ها که بر اثر کار بی رویه تحمیلی بوجود می آید، کارفرما موظف است بلافاصله کارگر مزبور را به نزدیک ترین درمانگاه اعزام داشته و کلیه مخارج آن را پرداخت نماید.

اما گذشته از این که کارفرما کارگر مصدوم را مداوا نمی کند، بلکه در ازاء شکسته شدن وسایل که یک امر طبیعی است، بالاجبار پول ابزار شکسته شده را از حقوق کارگران کسر می نماید. البته به عنوان ذکر نمونه یکی ازکـــــــارگران در حین کـــار کردن چندین قالب شیشه ای از دستش افتاده و می شکنند که منجر به بریدگی عمیق دستش می شود که روی بریدگی در حدود ٢۰ عدد چسب میزنند و هیچ گونه اقدامی برای التیام زخم او نمی شود و کارگر با همان وضع به کارخود ادامه می دهد. در مقابل این حادثه مدیر عامل (سیامک محمودی) این جیره خوار کارفرما در هنگام پرداخت حقوق با بی شرمی تمام 43۰ تومان از حقوق کارگری را که زخمی شده بود کسر می نماید. ناگفته نماند که کارگران در این قسمت با این شرایط نامناسب کار حداکثر در هر دو هفته ۸۵۰ تومان مزد دریافت می کنند. در این قسمت به علت شرایط سخت و نامناسب کار همه روزه حوادثی ازاین نوع رخ می دهند. ولی کارفرمای زالو صفت تا کنون از فراهم کردن وسایل ایمنی از قبیل ماسک ـ دستکش وسائل کمک های اولیه خودداری نموده است. کارگران به جای استفاده از دستکش جهت جلوگیری از بعضی سوانح از جوراب استفاده می کنند.

هنگامی که دستگاه های میز کار می کنند ، فضای سالن بسیار گرم می شود ، بطوری که در زمستان بدون پوشاک زمستانی می توان در این قسمت کار کرد، اما در تابستان با این که ۶ ــ ۵ کولر روشن است باز هم هوای سالن غیر قابل تحمل است. البته ترتیب قرارگرفتن کولر ها نیز مؤثر است، چون سالن گرم است، به علاوه سر و صدای حاصله از ماشین همراه با سر و صدای ماشین های دو کارگاه مجاور که متعلق به برادران حاجی رضا نیکومنش است موجب ناراحتی های فراوان عصبی برای کارگران می شود.

ساعات کار:

در این قسمت (تولید) شروع کار، گاهی اوقات زودتر از ۸ صبح بوده و کارخانه دیرتر از ۵ بعد از ظهر تعطیل می گردد و علت آن هم پایان رساندن کارهای محوله و از قبل تعیین شده می باشد، زیرا بایستی برحسب تعداد سرهائی که زده می شود ساعت پایان کار نیز مشخص گردد. به همین علت کار روزانه گاهی زودتر از ۵ و گاهی تا ساعت ۶ بعد از ظهر ادامه می یابد ، بدین جهت فشار کار ها بطور نامنظم است، کارگران صبحانه را هر وقت کارشان سبک تر شد صرف می نمایند، حتی بار ها دیده شده که کارگری بعد از انجام کار روزانه هنوز نهار نخورده است و یک ریز مشغول کار بوده، در نتیجه همین نامنظم خوردن غذا و تماس مستقیم با مواد اسیدی در حین کار، سبب کم اشتهائی و ناراحتی های گوارشی می گردد.

نحوه پرداخت دستمزد:

کارگرانی که روی ماشین ها کار می کنند مزدشان برحسب تعداد سری هائی که می زنند، تعیین می شود و بقیه کارگران برحسب تعداد تخته هائی که بر می دارند، حقوق شان معین می گردد. چون کار به صورت کارمزدی انجام می پذیرد. کارگرانی که بر روی دستگاه فر کار می کنند با سرعت بیشتری سری ها را می زنند، تا مزد بیشتری ببرند و فشار آن روی کارگرانی است که باید تخته ها را بر دارند.

در نتیجه ، این کار موحب اعتراض کارگران تخته بردار می شود. کارگران سری زن برای آن که تولیدشان زیاد شود، جنس ها را به جای آن که هفت بار وارد مواد کنند، ۴ الی ۵ بار وارد می کنند و این امر موجب پارگی، سوراخ شدن و به همدیگر چسبیدن پستانک ها می شود و چون دیگر کارگران هم کارمزدی هستند، این کار موجب کندی تولید آن ها گشته و اعتراض آنان را بر می انگیزد.

کارفرمایان برای پیشبرد مقاصد پلید خویش که همانا استثمار بیشتر و جلوگیری از تشکل کارگران است از شیوه های مختلف استفاده می کنند. یکی از این شیوه های شناخته شده و معمول ، همانا شیوه کارمزدی است.

به کارگیری این شیوه همیشه ازتشکل کارگران جلوگیری می کند و این هم باب دل کارفرمایان است. یک کارگر با سه سال سابقه کار فقط می تواند ١٢ سری پستانک را در عرض روز از قالب خارج سازد. اگر کارگری بر اثر شدت کار نتواند تخته را در بیاورد و سرویس کار نیز به اتمام رسیده باشد ، (یعنی ۵ بعد از ظهر) مدیرعامل (محمودی) اجازه خارج شدن کارگر را از کارخانه نمی دهد و او را وادار می کند تا کار را به اتمام برساند و سپس از کارخانه خارج گردد.

سرپرست قسمت تولیدی (سیامک محمودی) در تمام طول روز که کارگران مشغول کارند، از داخل اتاق شیشه ای کارگران را زیر نظر دارد.

سری بندی:

سری بندی و بسته بندی از قسمت های دیگر کارخانه است. در این قسمت ٢۰ تا ٢٣ نفر کار می کنند که اکثر آن ها دختر و زن هستند. در این بخش کار با دست انجام می گیرد (برخلاف قسمت تولید که همه اش با ماشین انجام می شود) وقتی که چسب ها آماده شدند ، از قسمت تولیدی به قسمت سری بندی آورده می شوند و کارگران شروع به وصل کردن قسمت های مختلف پستانک می کنند. کارهای مشکل تر اکثرأ به دخترهای کم سابقه و تازه وارد محول می شود. یکی ازاین قبیل کارها نصب سوت، پولک و فندقی است. کارگران سوت ها را به وسیله حرارت نرم نموده تا راحت تر بتوانند سوت ها را به پستانک نصب نمایند، داغ بودن سوت از یک طرف و فشاری که هر بار باید آورده شود تا سوت به پستانک وصل گردد از طرف دیگر موجب سوختن و تاول زدن دست می گردد. در نتیجه از روز سوم و چهارم دیگر نمی تواند با دست سوت را وصل نمود، بدین خاطر کارگران برای تسریع کار با دندان این کار را انجام می دهند، که به تدریج موجب از بین رفتن دندان ها و خرابی آن ها می گردد. البته نوع سوت هم به مرغوبیت موادی که در آن به کار رفته بستگی دارد. مرغوبیت سوت هم درنصب آن مؤثر است. بدین لحاظ کارگران تازه وارد بعد از دو یا سه هفته سوت زدن ، اعتراض شان بلند می شود و خواهان تعویض نوع کار می شوند، غافل از این که ويژگی حرکت سرمایه پذیرای اعتراض آنان نیست. این جاست که سرپرست کارخانه (محمود آقا) می گوید، این کار کارخانه است و باید انجام دهيد، شرایط مذکور ، خود یکی از دلائل ترک کار کارگران جدید است. چون عمدتأ کارگران قدیمی انواع دیگر پستانک (چیکو ــ قرمز) را می زنند. در این سالن حتی برای کارگران سری بند جای کافی وجود ندارد. گوشه ای از آن را نیز به انبار بسته بندی اختصاص داده اند.

قسمت بسته بندی:

دراین قسمت سه نفر کارگر مشغول بکارند که پستانک ها را بسته بندی و در کارتن ها می ریزند.

سپس کارتن ها را درهمین سالن انبار می کنند تا بعدأ برای فروش به بازار فرستاده شوند.

کارگران این قسمت به تعداد کارتن هائی که قراصه می کنند، حقوق دریافت می نمایند (که خود یکی از اشکال گوناگون کارمزدی است). هر کارتن در حدود 3۵ قراص است، هر قراص هم مرکب از ١٢ جین که در مجموع حاوی در حدود ١١٢ پستانک می باشد. در این قسمت هم کار از ساعت ۸ صبح شروع و تا 5 بعد از ظهر ادامه دارد ولی از آن جا که سیستم کارمزدی بر حسب وزن در این قسمت حاکم است، کارگران برای این که بتوانند مزد بیشتری دریافت کنند، صبح ها از ساعت ٧ به کار مشغول می شوند و نیم ساعتی هم از وقت نهار خود را صرفه جوئی می کنند، همان طورکه گفته شد، مزد برحسب کیلوگرم تعیین می شود ، به این ترتیب که مقدار کار تولید شده کارگر به وسیله ترازو هائی که در سالن قرار دارند زیر نظر سرپرست (محمود آقا) وزن شده در دفترچه هائی یادداشت می گردد و بر مبنای آن حقوق تعیین می گردد.

(ادامه دارد)