به نقل از : پیام فدایی ، ارگان چریکهای فدایی خلق ایران

شماره 209 ، آبان ماه 1395

نادر ثانی

(بخش دوم و پایانی)

هنر جدا از طبقه؟ هرگز!

نگاهی به زندگی هنری "میکائیل ویه"

در آن اوضاع و احوال، فعالیت های سیاسی و اجتماعی در سراسر جهان ادامه دارد و تلاش های میکائیل ویه و یارانش در "هولا باندولا باند" در اوج خود است. "ریچارد نیکسون Richard Nixon" در پی ماجرای "واتر گیت Watergate " ناچار به استعفاء می شود، جنگ ویتنام پایان گرفته و نظامیان ایالات متحده آمریکا با خفت و خواری این کشور را ترک می کنند. مبارزه مسلحانه در ایران، آفریقای جنوبی، اوروگوئه، ال سالوادور، نپال، موزامبیک، زیمبابوه و برخی دیگر از کشورهای جهان جاری است و در برخی دیگر از کشورها نیروهای بسیاری خود را برای چنین مبارزه ای آماده می کنند. بدیهی است که میکائیل ویه و یارانش در "هولا باندولا باند" خواهان رسیدن به "صلح" هستند، اما باز بدیهی است که هر صلحی را با ارزش ندانسته و بر آن هستند که جنگ عادلانه به از صلح ناعادلانه است:

"آیا به راستی خواهان صلح هستیم؟

به هر بهایی که باشد؟

آیا کاملاً مطمئن هستیم

که بدترین پدیده جنگ است؟

با صلح دوستی هم گام است

با طنابی محکم گره زده می شود

و با این طناب خوبی به بدی گره می خورد

و نادرستی به درستی پیوند زده می شود

وزنه ای که بردنش برای یک فرد دشوار است

به وسیله دو نفر راحت تر برده می شود

و قابل پذیرش تر است که دو نفر خطا کنند

تا یک نفر درست عمل کند

و از این رو، دست در دست، در صف رقصی پایان ناپذیر

آری چون زنخیری بدون پایان

صفی که در آن کسی جرات ندارد مشت پُرترس خود را رها کند

هرچند که رقص ما به سوی لبه یک پرتگاه باشد.

آیا به راستی خواهان صلح هستیم؟

به هر بهایی که باشد؟

آیا کاملاً مطمئن هستیم

که بدترین پدیده جنگ است؟

با قانون است که باید کشور را ساخت

و قانون نیاز به صلح دارد

تا آنان که صاحب قدرت و زر هستند

بتوانند هنوز بیشتر به دست آورند

اما اگر توده ها خواهان دریافت مزد در برابر

کار خود باشند

آنگاه می شنوند که در مقابل صلح و قانون برخواسته اند

و کارشان شورش نامیده می شود

آیا به راستی خواهان صلح هستیم؟

به هر بهایی که باشد؟

آیا کاملاً مطمئن هستیم

که بدترین پدیده جنگ است؟

به همراه صلح آنکه چیره شده به پیش می آید

و آنکه می جنگید و مبارزه می کرد

ناچار می شود تا با زانوهایی خم شده و سری بر زیر افتاده

صلح چیره شده را بپذیرد

و زمانی که زبانش از دهانش بیرون آمد

و چشمانش از حدقه بیرون کشیده شدند

و دستان و پاهایش

با گره ابرقدرت به هم بسته شدند

زمانی که کهنه ای در دهانش جای داده شد

تا صدایی از او شنیده نشود

آری آنگاه همه  چیز به روال عادی بازگشته

و جنگ پایان یافته است

آیا به راستی خواهان صلح هستیم؟

به هر بهایی که باشد؟

آیا کاملاً مطمئن هستیم

که بدترین پدیده جنگ است؟

و با صلح سکوت می آید

و همه چیز در خفا مرتب می شود

و خلق ها و کشورها

تحت نام تفاهم

تکه تکه می شوند

"برادرجان، نیمی از زمین را بردار

و نیمی از ماه را

و من نیمه دیگر را برمی دارم

و هر دوی ما راضی خواهیم شد."

و اگر برای صلحی که آن را انتخاب کرده ایم

علیه خفقان و تهدید مبارزه کنیم

هر جنگ یک نبرد ظفرنمون است

و هر صلح یک شکست." (۳)

مبارزات زنان همانند مبارزات کارگران و دیگر محرومان جامعه بخشی از مبارزاتی است که در خلال این سال ها نه تنها در اروپا ، بلکه در بسیاری دیگر از نقاط جهان در حال رشد است. "هولا باندولا باند" و میکائیل ویه نمی توانند این مبارزه را در نظر نگیرند. درست از این  روست که با صدایی رسا می خوانند:

"خواهران دچار شک و تردید نشوید

هر چند که راه طولانی به نظر می آید

ما به آن جا که هدف ماست خواهیم رسید

اگر که روی برنگردانیم

اهمیتی ندارد که یک یا ده کوه

سد راه ما باشند

نه، مهمترین امر با وجود هر آن چه که هست آن است که

همه به یک سو برویم

خواهران دچار شک و تردید نشوید

مبارزه شما، مبارزه ما نیز هست

مبارزه ما بر سر سیر شدن

و یا سیر کردن نیست

هر چند که پیش بندهای ما

در بالماسکه اختناق به یک شکل نیستند

زمانی که ماسک ها برافتند خواهیم دید که

دشمن ما یکی ست.

می خواهند که سنگ شویم،

می خواهند که جدا از هم شویم،

چرا که تنها و جدا از هم به راحتی می توانند

بر ما چیره شوند

اما اگر

با هم باشیم

با هم یکی شویم

چیزی نمی تواند جلوی ما را بگیرد

که در کنار هم به هدفمان نرسیم

خلق ها پیروز خواهند شد

نمی توان بر آن ها چیره شد

و آنان که در خفت و زاری بودند

سرانجام شاهد پیروزی را در آغوش خواهند کشید

اما نیمی از بشریت

هرگز آزاد نخواهد شد

اگر که آن نیمی دیگر

در اسارت نگه داشته شود." (۴)

در سال ۱۹۷۶ اعضای "هولا باندولا باند" تصمیم می گیرند که به فعالیت مداوم این گروه پایان دهند اما از سویی همکاری های آن ها (به خصوص دو چهره شناخته شده و خواننده های اصلی این گروه بیورن آفزلیوس و میکائیل ویه) ادامه یافته و از سویی دیگر در سال هایی که در راه است ، آن ها بارها به شکل موقت در کنار هم قرار گرفتند.

میکائیل ویه و بیورن آفزلیوس از این پس ، بیش از پیش به فعالیت های فردی روی آورده، در مورد مسائل سیاسی و اجتماعی موضع گرفته و در حرکات سیاسی و اجتماعی فعالانه شرکت کردند. دفاع از مبارزات خلق های آمریکای لاتین، فلسطینی ها، کُردها، توده های تحت ستم آفریقا (از جمله جمع کردن کمک های مالی برای "آ.ان.سی ANC" که در حال مبارزه مسلحانه با رژیم نژادپرست آفریقای جنوبی بود) در زمره فعالیت هایی بود که آن ها در آن نقش داشتند. میکائیل ویه برای نشان دادن حمایت توده های سوئد از مبارزات "آ.ان.سی" چنین سرود:

"کوه برای جابه جا شدن است!

اندازه ای نیست

مرزی وجود ندارد

برای آن چه که می توانیم بکنیم

تمامی ما

ما انسان ها

ما می توانیم خواری را از بین ببریم

گرسنگان را سیر کنیم

به جنگ ها پایان دهیم

ما این را می دانیم

و ما می خوانیم

کوه برای جابه جا شدن است!

شک و تردید بسیار است

پرسش ها فراوانند

ترس انبوه شده

و درد است

و رنج

آیا ارزش دارد که مبارزه کنیم

و یا دیگر امیدی نیست؟

آیا ارزش آن را دارد که دلمان برای رسیدن به هدف

تنگ شود؟

تو می پرسی

و ما پاسخ می دهیم

کوه برای جابه جا شدن است!

به تمامی آنان فکر کن که عاشق شان هستی

و تمامی آنان که دوست شان داری

زمانی که آن ها از تو می پرسند

در باب نفرت و پلیدی

چه پاسخی برای شان داری؟

نگاه کن، ببین در جهان چه می گذرد

به فرزندانت نگاه کن!

تمامی ما در پی یافتن یک چیز هستیم

می خواهیم پاسخی دهیم که در آنان

شهامت به وجود آورد

که جرات کنند به پیروزی ایمان داشته باشند

ما همه انسانیم

و ما از همه رنگیم

ما مَردیم و زن یم

بر کره زمین

در جهان

ما سر خم نخواهیم کرد

ما تسلیم نخواهیم شد

ما خیانت نخواهیم کرد

ما

خواهیم گفت:

کوه برای جابه جا شدن است!" (۵)

در سال های پایانی دهه ۱۹۷۰ و سال های آغازین دهه ۱۹۸۰ ، ترانه های بسیاری از "هولا باندولا باند" از سویی و میکائیل ویه و بیورن آفزلیوس از سویی دیگر بر سر زبان هاست. ویه در ترانه ای بسیار مشهور در این سال ها جهان سرمایه داری را به کشتی "تایتانیک" تشبیه می کند، کشتی ای که می گفتند غرق شدنی نیست اما غرق شد و بسیاری را با خود به کام مرگ فرو برد. بیورن آفزلیوس نیز از آزادی می خواند و مبارزه ای که من و تو، ما، برای رسیدن به آزادی باید به ثمره برسانیم.

سال های ابتدایی دهه ۱۹۸۰ ، سال های جنگ دو دولت ضدخلقی ایران و عراق، جنگ ضدمردمی اتحاد جماهیر شوروی در افغانستان و هم گام با آن تجهیز و بال و پر دادن مسلمانان بنیادگرا در این کشور (آنان که پس از مدتی زمینه پیدایش القاعده را به وجود آوردند، تشدید خشونت نژادپرستان بر علیه سیاهپوستان در آفریقای جنوبی، حکومت نظامی در آرژانتین و بدترشدن روزافزون شرایط زندگی فلسطینی ها در منطقه و به ویژه در اردن و لبنان است. میکائیل ویه در خلال این سال ها با خلق آثاری فراموش نشدنی تلاش می کند که دین خود را به توده های مردمی ادا نماید.

در سال ۱۹۸۶ ، میکائیل ویه و بیورن آفزلیوس با هم ترانه شنیدنی "شب" را ساختند و در این ترانه به نیروهای دست راستی اشاره کردند که در هر گوشه از اروپا در حال رشد بودند. در همین سال این دو پیشتاز موسیقی متعهد و انقلابی سوئد صفحه مشترکی تحت نام خود را بیرون دادند که با استقبال بسیار مواجه گردید. یکی از ترانه های این آلبوم "انتخاب" نام دارد که ترجمه زیبای میکائیل ویه از ترانه شنیدنی "ترانه انتخاب Song of Choice" از "پگی سیگرز Peggy Seegers" می باشد:

"تخم گیاه به آرامی در زیر خاک رشد می کند

در جایی که نمناک، تاریک و سرد است خوش است

نخست زمانی که برگ هایش بیرون می زند می شود متوجه شد

که همه جا پُر از علف هرزه است

اما اگر نگاه به آن نیفکنی، نشنوی و نبینی

چگونه می توانی بفهمی که چه چیز در حال رخ دادن است؟

چرا که اگر چیزی نشنوی، چیزی نیست

و آن چه که نبینی بدون شک وجود ندارد

در فروردین ماه هنوز زمان باقی ست

هنوز می توانی پیش از آن که جوانه هایش بشکفند

آن را بیرون کشی

اما اگر غفلت کنی و بگذاری تا پایان تابستان به جای خود بماند

رشد بسیار کرده و از سر و کله ات بالا خواهد زد

امروز نژادپرستان یکی را از پای درمی آورند

فردا شاید دو نفر را از پای درآورند

فرانسه را چون توفانی درنوردیدند

و چه کسی می داند که چه زمانی نوبت توست!

بیدار شو! شهامت کن! به پیرامون خود بنگر!

یکی از آنان نشو که بعد از گذر توفان

بر جای خود ایستاده و می گویند

چیزی نمی دانستم!

هر روز خطری در مقابل زندگی ما به وجود می آید

هر روز موشک ها آماده اند

در تاریکی چشمان بسته ما

خود را تجهیز می کنند

اگر خطر را نبینیم

چگونه بجنگیم؟

امروز کاری و درآمدی داری

فردا شاید ناچار شوی بروی

میلیون ها نفری که در جهان گرسنه اند

تنها کمی پایین تر از ما در همان چاه قرار دارند

بیدار شو! شهامت کن! به پیرامون خود بنگر!

یکی از آنان نشو که بعد از گذر توفان

بر جای خود ایستاده و می گویند

چیزی نمی دانستم!

بیشترین ها با موج می روند

بیشترین ها آرامش و آسودگی می خواهند

اما اگر فاشیسم خزنده بازگردد

این من و تو هستیم که می باید

در برابرش بایستیم

علف هرزه رشد می کند و دامن می گسترد

از این رو کاردت را بردار و آن را تیز کن!

که اگر اجازه بدهی که با وزش باد تخمش

در تمامی جهان پخش شود

باید که با جانت تقاص دهی!

بیدار شو! شهامت کن! به پیرامون خود بنگر!

تا بتوانی به فرزندان خود

زمانی که بپرسند

بگویی

که تو یکی از آن ها بودی

که در برابر ایستادی." (۶)

سال های سختی در راه هستند. جمهوری اسلامی قتل عامی سهمناک در زندان های خود به راه انداخته و بسیاری از زندانیان سیاسی کشور را به کام مرگ می فرستد. سال های جنگ تحمیلی نیروهای تحت حمایت رونالد ریگان، در مقابل دولت قانونی و مردمی ساندنیست ها در نیکاراگوئه است. میکائیل ویه و بیورن آفزلیوس به تلاش برای بسیج افکار عمومی و جمع کردن حمایت توده ای از ساندنیست ها کنسرت بزرگی را در استکهلم ترتیب می دهند که در آن گذشته از هنرمندان مترقی سوئدی، همگامان بین المللی آن ها، افرادی چون "جکسون براون Jackson Browne" و "لیتل استیون Little Steven" با آن ها همکاری می کنند.

پس از این دوران بحران اروپای شرقی، یوگسلاوی و اتحاد جماهیر شوروی ست. در همین اوان است که حمله عراق به کویت و پس از آن حمله ایالات متحده آمریکا و هم پیمانان آن به عراق و آغاز بایکوت اقتصادی و جنگی فرسایشی در برابر توده های محروم عراق آغاز می شود. در همین دوران است که میکائیل ویه برخی از ترانه هایی را که بر موزیک "میکیس تئودوراکیس Mikis Theodorakis" آهنگساز مشهور و مترقی یونانی گذاشته شده اند را به سوئدی ترجمه کرده و برای اجرا به "آریا سایونما Arja Saijonmaaa "، یکی از خوانندگان فنلاندی ـ سوئدی که سال ها همراه تئودوراکیس بوده است ، می دهد.

در سال ۱۹۹۳ در خلال جنگ داخلی ای که در یوگسلاوی به راه انداختند ، صرب ها، بوسنی را تحت حمله شدید قرار داده و بخش های بزرگی از شهر "سارایوو Sarajevo" را با خاک یکسان کردند. ویه ترانه "نادیا Nadja" را به یاد آوارگان و درماندگان این جنگ سروده و اجرا کرد.

در سال ۱۹۹۴ در اولین انتخابات ریاست جمهوری آفریقای جنوبی "نلسون ماندلا Nelson Mandela" به مقام ریاست جمهوری این کشور انتخاب می شود. به هنگام اجرای مراسم آغاز دوره ریاست جمهوری ماندلا، در کنار افراد سیاسی مشهوری همانند "فیدل کاسترو Fidel Castro" و "یاسر عرفات Yaser Arafat"، ویه یکی از میهمانان دعوت شده به این مراسم است.

در سال ۱۹۹۵ اکثریتی ناچیز از مردم سوئد پس از سرمایه  گذاری عظیمی که صاحبان قدرت و زر برای تبلیغات در این کشور به عمل آمد و پس از تاکتیک انتخاباتی بسیار زیرکانه ای به عضویت در اتحادیه اروپا رای مثبت داده و سوئد نیز به جرگه این اتحاد سرمایه پیوست. میکائیل ویه و بیورن آفزلیوس در زمره هنرمندانی بودند که در دوران آمادگی برای شرکت در این همه پرسی فریاد "نه به عضویت" را سر داده بودند.

در سال ۱۹۹۹ بیورن آفزلیوس پس از سه سال مبارزه با بیماری سرطان درگذشته و میکائیل ویه را تنها می گذارد. در این رهگذر هم آفزلیوس و هم ویه که هر دو از بیماری آفزلیوس باخبرند ترانه هایی در مورد مبارزه، مقاومت و مرگ سراییده و اجرا می کنند. ترانه "تو آنی که می توانستم باشم" یکی از این ترانه هاست:

"بر فراز اقیانوس های پهناور

به سوی افق های دوردست

بر فراز دریاها و قاره ها

از میان غروب ها و روزها

در کنار هم طی سفر کرده ایم

راه هایی یکسان را درنوردیده ایم

بارهایی هم طراز را حمل کرده ایم

نگاهمان به ستاره هایی همانند بوده است

ترانه هایی هم نوا سر داده ایم

رویاهایی مشابه داشته ایم

هر کجا که می روم با منی

از میان ماه ها و سال ها

تو تمامی روزها با منی

هر کجا که می روم با منی

تو آنی که می توانستم باشم

بسان پل هایی بر روی اعماق

بسان سایه هایی زیر درختان

بسان آتش هایی در ظلمت شب

بسان راه عبوری در جنگلی انبوه

ما برای هم بوده ایم

ما خاطراتی یکسان تقسیم کرده ایم

ما دلتنگی ای یکسان با خود داشته ایم

ما با چشمانی یکسان نگریسته ایم

ما به قول هایی یکسان باور آورده ایم

ما در سویی یکسان ایستاده ایم

هر کجا که می روم با منی

از میان ماه ها و سال ها

تو تمامی روزها با منی

هر کجا که می روم با منی

تو آنی که می توانستم باشم

و هیچ چیز نمی تواند ما را از هم جدا کند

و هیچ چیز نمی تواند ما را از هم بپاشد

و هیچ چیز نمی تواند ما را از کنار هم ببرد

و هیچ چیز نمی تواند کاری کند

که ما یکدیگر را ترک کنیم

شاید توفان ها ما را ساکت کنند

شاید سایه ها ما را در خود ببلعند

شاید غصه ها ما را به زانو درآورند

اما هیچ چیز در جهان نمی تواند

بند بین من و تو را از هم بگسلد

هر کجا که می روم با منی

از میان ماه ها و سال ها

تو تمامی روزها با منی

هر کجا که می روم با منی

تو آنی که می توانستم باشم

آن جا که هستم با منی

هر جا می نگرم با منی

هر جا می روم با منی

تمامی روزها با منی

تو آنی که می توانستم باشم

هر کجا که می روم با منی

از میان ماه ها و سال ها

تو تمامی روزها با منی

هر کجا که می روم با منی

تو آنی که می توانستم باشم." (۷)

سال های آغازین دهه نخست قرن بیست  و یکم ، گذشته از ماجرای تروریستی یازده سپتامبر و در پی آن حملات وحشیانه و تروریستی ایالات متحده آمریکا و هم پیمانانش به افغانستان و عراق، سال هایی بسیار سخت بودند. در سوئد در خلال این سال ها ، مشکل پیشرفت افراد، نیروها و جریانات و احزاب ملی گرای افراطی و نژادپرست موضوع روز بود. میکائیل ویه برای شرکت خود در مبارزه با این نیروها از سویی با همکاری بسیاری دیگر از هنرمندان مردمی، مترقی و انقلابی سوئدی جریان "هنرمندان در برابر نازیسم" را تشکیل داده، ترانه  "این سرزمین من است" از "وودی گاتری Woody Guthrie" را به سوئدی در آورده و در کنسرتی به  یاد ماندنی آن را به اجرا درمی آورد و از سوییس دیگر ترانه بسیار شنیدنی دیگری را نیز به نام "یک ترانه  تقدیم به شهامت" سروده و به اجرا درآورد:

"این یک ترانه  تقدیم به شهامت است

این برای تمامی آنان است

که جرات می کنند

هر چند که شب طولانی است

به فردا باور داشته باشند

این یک ترانه  تقدیم به شهامت است

ترانه ای کوچک و ساده

شاید به نظر بی معنی بیاید

اما به هر حال

من آن را می خوانم

این یک ترانه  تقدیم به شهامت است

تقدیم به شادی، امید و خنده

به کسانی که

هر چند نفرت پُرقدرت است

به عشق باور دارند

به تمامی آنان که با هم متحد می شوند

به تمامی آنان که خواسته های خود را بیان می کنند

به تمامی آنان که می دانند

چقدر دشوار است

و با این  وجود می گویند "آری"

این یک ترانه  تقدیم به شهامت است

شهامت آنان که جرات می کنند ببینند

آنان که اجازه نمی دهند ساکت شوند

و واقعیت ها را بیان می کنند

برای تمامی آنان که پل می سازند

تمامی آنان که پذیرایند

تمامی آنان که باور دارند

انسان می تواند آن کند که خود خواهد

این ترانه ای بلند برای تمامی آنان است

که از تسلیم شدن سرپیچی می کنند

آنان که با وجود آن که زندگی بسیار دشوار است

به مبارزه ادامه می دهند

به تمامی آنان که جرات دارند

در عطش دیدار آن باشند که هرگز ندیده اند

آنان که قبول نمی کنند در مقابل فشار خم شوند

آنان که در پی حق خویشند

این یک ترانه  تقدیم به شهامت است

این هدیه ای از من به توست

ترانه ای کوچک و ساده

با پیامی که بیش از هر چیز خواهان بیانش هستم

از این رو به خوبی مواظبش باش و آن را فرا بگیر

و هر چندگاه یکبار آن را زمزمه کن

چرا که بدین گونه رشد کرده

و در تمامی اقلیم سوئد

پخش خواهد شد." (۸)

در سال های بین ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۶ نیز میکائیل ویه همچنان فعال بوده، در بسیاری از فعالیت های سیاسی و اجتماعی مترقی از جمله ارسال کشتی حامل مواد مورد نیاز به نوار غزه و محکوم کردن جنگ های تحمیلی در گوشه و کنار جهان شرکت داشته و با سرودن ترانه های مترقی و انقلابی و سر دادن ندای توده های تحت ستم به ادای دین خود مشغول بوده است.

چند ماه پیش میکائیل ۷۰ ساله شد اما خود می گوید که تا آن جا که توان دارد در راهی که سال هاست در آن گام برداشته است حرکت خواهد نمود.

زیرنویس ها:

3) Fred: https://www.youtube.com/watch?v=Af4Uy_qYPxE

4) Förtvivla inte systrar: https://www.youtube.com/watch?v=i7S5Acffy_g

5)Berg finns för att flyttas: https://www.youtube.com/watch?v=ZD8Zz0qwdY4

6)Valet: https://www.youtube.com/watch?v=iKtQtZlUR64

7)Den jag kunde va: https://www.youtube.com/watch?v=dUhWI8F2s-c

8)En sång till modet: https://www.youtube.com/watch?v=PsiVZvZdGl8